SiTE YÖNETiMi GECiCi OLARAK SAYIN AKDAG´LI 
DEVRALANA KADAR STRATEJi´SiNDE DEVAMEDiLECEK´DiR.
DAVA DOST´LARINA SAYGILARIMIZLA.

Gk0074rk Alfabesi Vikipedi, z0067r ansiklopedi Git ve: kullan, ara Question book-4.svg Bu maddedeki veya maddenin bir bl006dn00640065006b0069 bazı bilgilerin kaynağı belirtilmemiştir. Ayrıntılar ii006e maddenin tartışma sayfasına lt00660065006e0020bakınız. Maddeye uygun bir bii006dde kaynak ekleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Yazıyı taşıyan en eski belge Kızıl şehrinde bulunuyor. Gk0074rk Alfabesi ya da Orhun Alfabesi, Gk0074rkler tarafından kullanılan alfabedir. Bilindiği kadarıyla Tr006b006c00650072in kullandığı ilk yazı sistemi olan ve Orhun Yazıtları'nda kullanılmasından t0072 004f007200680075n Alfabesi olarak adlandırılan yazı sisteminin bilinen en eski r006e0065ği Kazakistan'da Sakalara ait olduğu d&0023003300350031;n006c0065006e Esik Kurganı'nda bulunan ve M.. 4. yz007900260023003305;la tarihlenen[1] bir gm00260023003351; tabağın z006500720069006edeki iki satırlık yazıda gr006cmektedir. Bundan sonraki en eski r006e0065ği ise Orhun mezar kl006c006900790065si'ndeki anıtların dikilişinden iki yz007900260023003305;l n00630065 Yenisey'deki anıtlarda gr006cr005b006b00610079nak belirtilmeli]. Bu alfabenin Orhun Alfabesi olarak anılmasının sebebi adı gee006e alfabenin son ve mk0065006d006d0065l bii006dini Orhun'daki anıtlarda almış olmasından kaynaklanır. Soğdiyan alfabesi, Pahlavi alfabesi ve Karosthi alfabesinden esinlenilerek icad edilen[2] ve Sakalar, Hunlar, Gk00200054r006b006c00650072(Oğuzlar), Uygurlar, Kırgızlar[kaynak belirtilmeli] tarafından doğduğu coğrafyada kullanılan Orhun yazısı, bazı Tr006b00200062006fylarınca Avrupa'ya da taşınmıştır. Hatta 16. yz007900260023003305;la kadar Macaristan'da Sekeller arasında kullanıldığı bilinmektedir. Konu başlıkları [gizle] * 1 İlk yazıtların bulunuşu * 2 Kk0065006ei * 3 Oluşturan harfler * 4 Yazım * 5 Alfabe * 6 rnek * 7 İdeografi (e0026#351;itli işaret veya simgelerle yazma sistemi) r006e0065kleri * 8 ağımızda kullanımı * 9 Ayrıca bakınız * 10 Kaynaka000a * 11 Dış bağlantılar İlk yazıtların bulunuşu [değiştir] Orhun Alfabesinden gn006d007ae kalan en by006b0020006balınıtılar olan, Gk0074rkler dn0065006dinde dikilen yazıtların zl007000200064eğerlendirilmeleri ancak 19. yz007900260023003305;l sonunda gere006bleşebilmiştir. Bu yazıtlardan ilk bulunanları Yenisey Irmağı boyundaki yazıtlardır. 1889'da ise Orhon yazıtları denilen iki by006b00200079azıt daha ortaya &0023305;karılmıştır. Bunların t0065006bi yazıtlardan farklı olarak arka yz006c006500720069nde ince metinler bulunuyordu. Bu yazıtlar 1893`te Danimarkalı Tr006b006f006c006fg Wilhelm Thomsen tarafından zl006d00260023351; ve by006c0065ce, bu yazıtların Kl0074006900670069n ve Bilge Kağan tarafından diktirilmiş oldukları, bu yazının Gk0074rklere z0067 bir alfabe olduğu ve bu dilin de eski (z00290020Tr006b00650027nin bir lehe0073i olduğunu ortaya &0023305;karılmıştır. Gn006d007ade, gn002000670065tike0020Asya’da bu yazı sistemiyle yazılmış yeni Tr006b002000790061zıtları ortaya &0023305;karılmakta ise de en tanınmış Tr006b002000790061zıtları halen Orhun Vadisinde, Yenisey ve Yedisu bl00670065sinde keşfedilen yazıtlardır. Kk0065006ei [değiştir] Orhun Alfabesindeki biro006b harf diğer bt006e00200061lfabelerde olduğu gibi o milletin sık kullandığı resimlerden tr006500740069006cmiştir. rneğin Orhun Alfabesindeki Old turkic letter Y1.png → "y" harfi Tr006b006c00650072in hayatında n0065006dli bir yer arz eden "yay" kelimesinden gelmektedir. Old turkic letter OQ.png → "oq" veya "ok" harfi de bildiğimiz "ok" kelimesinden tr006500740069006cmiştir. Old turkic letter UK.png → "k00220020harfi de Kazım Mirşan'a gr00650020eski Tr006b00650027de kullanılan "k00200028kei0029" kelimesinden gelmektedir Kazım Mirşan bu harfin yatay şekilde yazılmış şekillerini de bulmuştur. Her ne kadar ortada Gk0074rk alfabesinin Soğdcadan get0069ğine dair bir kanıt yoksa da Pehlevi ailesi zamanında İran'daki ve e0076re l006b006500640065ki Tr006b006c00650072i etkilemek amacıyla bu sav desteklenmiştir.[kaynak belirtilmeli] Oluşturan harfler [değiştir] Orhun Alfabesi'nde 38 harf vardır (Orhun harflerinin prototipi olarak gr006cen Yenisey yazı sisteminde 150'den fazla işaret vardır. Bu işaretlerin elenerek Orhun Alfabesi'nde 38'e indirildiği gr006cy006f00720029002e Bu harflerin 4 tanesi n006c002c0020geriye kalan 34 tanesi n0073007a0020işaretleridir. Doğal olarak Tr006b00650027de bu kadar sessiz harf bulunmaz. Bu durumun nedeni Orhun Alfabesi'nde biro006b sessiz harfin iki işaret ile gs00740065rilmesidir. Somutlaştırılırsa,yanındaki vokalin kalın ya da ince oluşuna gr0065002c "b,d,g,ğ,l,n,r,s,t,y" seslerini veren ikişer adet harf mevcuttur. Yani "bilge" sz0063ğn002000790061zarken kullanılan "b" ile "bars" sz0063ğn002000790061zarken kullanılan "b" birbirinden farklıdır. Ayrıca "ık,ok,n,0079n" gibi i0066t ses, i0066t n0073007a0020işaretleri de mevcuttur. Sessiz harfler a&0023305;sından kalabalık bir surette olan Orhun Alfabesi, Tr006b00650027nin 8 sesli harfine karşılık 4 harfe sahiptir. "a,e", "ı,i", "o,u", ",002200200073esleri birbirinden ayrılmadan kullanılır. Orhun Anıtları ile dn0065006din t0065006bi yazıtları arasında, hatta Orhun'daki yazıtlar arasında kullanılan harflerin bii006dleri bakımından (z0065006clikle Tonyukuk Anıtı'nda kullanılan yazıda) bazı farklılıklar vardır. Yine Tonyukuk Yazıtı'nda t0065006bilerde olmayan "baş" lologramı ile s,ş seslerini n006c006500790065n kare bii006dinde bir harf daha vardır. Bu harfler tr006b00650020de de olduğu gibi gk0074rk alfabesinde de o006b kullanılır. Yazım [değiştir] Orhun harfleri kullanılarak yazılan metinde (gn006d007ade kullandığımız Latin harfleriyle yazımda olduğu gibi) harfler bitişmez, ayrı yazılır. Sz0063kler, aralarına s007400200073te iki nokta koyulmak suretiyle birbirinden ayrı yazılır. Bunun dışında herhangi bir noktalama işareti yoktur. Yazı (Arap ve Fars alfabesindeki gibi) sağdan sola yazılır. Orhun yazısında vokallerin o0026#287;u kez yazılmadığı gr006cr002e002000590061zılmayan vokaller kelime başında ve kelime sonunda olup (z0065006clikle "a, e"), sondaki vokaller genellikle her zaman yazılır. Orhun yazısının konsonant imls0026#305; ise sağlam sayılır. Harf fazlalığına karşın n0065006dli bir karışıklık ve karıştırma durumu gr006cmez. Ancak kalın ve ince konsonantın, bazı yerlerde birbirinin yerine kullanıldığı da gr006cr002e002000410079rıca "s" harfi biro006b defa "ş" ii006e de kullanılmış ve ayrıca birbirine benzediği ii006e (tabiki Orhun alfabesinde) bir iki sz0063kte de "l" yerine "ş" ve "kalın s" yazılmıştır. Ayrıca harflerin farklı yazımları ii006e bakınız: Dosya:Orhun.png Alfabe [değiştir] Orhun Alfabesi Kullanım Gs00740065rgeler Latin Transliterasyon ve IPA Transkripsiyon nll0065007200200009Old turkic letter A.png A /a/, /e/ Old turkic letter I.png İ /ɯ/, /i/, /j/ Old turkic letter O.png O /u/, /o/, /w/ Old turkic letter U.png U //002c0020002fy/, /w/ nsz006c006500720020 nl 005500790075006du () — Kalın, () — İnce n006c006c0065r ile Old turkic letter B1.png Old turkic letter B2.png B (ab) /b/ B (eb) /b/ Old turkic letter D1.png Old turkic letter D2.png D (ad) /d/ D (ed) /d/ Old turkic letter G1.png Old turkic letter G2.png G (ag) /g/ G (eg) /g/ Old turkic letter L1.png Old turkic letter L2.png L (al) /l/ L (el) /l/ Old turkic letter N1.png Old turkic letter N2.png N (an) /n/ N (en) /n/ Old turkic letter R1.png Old turkic letter R2.png R (ar) /r/ R (er) /r/ Old turkic letter S1.png Old turkic letter S2.png S (as) /s/ S (es) /s/ Old turkic letter T1.png Old turkic letter T2.png T (at) /t/ T (et) /t/ Old turkic letter Y1.png Old turkic letter Y2.png Y (ay) /j/ Y (ey) /j/ Sadece () — /q/ Sadece () — /k/ Old turkic letter Q.png Old turkic letter K.png K (ak) /q/ K (ek) /k/ Tm0020006e006cl0065007200200069le Old turkic letter CH.png - /ʧ/ Old turkic letter M.png -M /m/ Old turkic letter P.png -P /p/ Old turkic letter SH.png -Ş /ʃ/ Old turkic letter Z.png -Z /z/ Old turkic letter NG.png -NG (e)00200009/ŋ/ Birleşik Sesler + nl 0009004f006c0064 turkic letter ICH.png İ, İ, /iʧ/, /ʧi/, /ʧ/ Old turkic letter IQ.png IK, KI, K /ɯq/, /qɯ/, /q/ Old turkic letter OQ.png Old turkic letter UK.png OK, KO, UK, KU, K /oq/, /qo/, /uq/, /qu/, /q/ K, K, K, K, K /k002f002c0020/k/002c000a002fyk/, /ky/, /k/ + nsz00200009004f006cd turkic letter NCH.png -N /nʧ/ Old turkic letter NY.png -NY /ɲ/ Old turkic letter LT.png -LT /lt/, /ld/ Old turkic letter NT.png -NT /nt/, /nd/ Sz0063k ayırma imi Old turkic letter SEP.png yok (-) — Sadece sz0063k sonunda rnek [değiştir] Orhun Yazıtlarında yazılışına gr00650020Tengri sz0063ğ 000a004f006c0064 turkic letter I.png Old turkic letter R2.png Old turkic letter NG.png Old turkic letter T2.png — yazıt TNGRI — harf e0076irisi /teŋri/ — e0076iri yazı ter00690020— Tr006b0020004c0061tin İdeografi (e0026#351;itli işaret veya simgelerle yazma sistemi) r006e0065kleri [değiştir] Orhun alfabesinin ideografik yorumları bulunmaktadır. zellikle z0065006c isimlerde a&0023305;ka0020gr006cr002e002000420075 ideografiler bugn006b00200054r006b00650079le de desteklenebilir. Tr006b00650064eki ev sz0063ğ 0020002000200020Old turkic letter B2.png harfi ince n006c006c0065rle kullanılır ve sz0063k ii006ede /be/ veya /eb/ diye okunur. Şekli bir a0064ırı andırmaktadır. Tek başına /eb/ diye okunur ve ev anlamına gelir. Nitekim ev sz0063ğ 007a00740065n /b/ sesinin sonradan /v/ sesine dn0026#351;mesiyle eb > ev şekline dn0026#351;m&0023003300350031;tr002e000a000a0054r006b00650064eki ok sz0063ğ 0020002000200020Old turkic letter OQ.png harfi sz0063k ii006ede /ok/, /ko/, /uk/, /ku/ gibi okunuşlara sahiptir. A&0023305;ka0020şekli aşağı doğru bir oktur, zt0065n tek başına okunduğunda /ok/ sesini verir. Tr006b00650064eki ay ve yay sz0063kleri Old turkic letter Y1.png harfi sz0063k ii006ede /ay/ veya /ya/ diye okunur, kalın n006c006c0065rle kullanılır. Şekli yarım aya benzetilebilir. Ayrıca /ya/ diye okunduğunda yay anlamına gelir, kaldı ki şekli aynı haklılıkla yaya benzetilebilir. Nitekim, ya > yağ > yay dn0026#351;m0020006f006cduğu d&0023003300350031;n006c006d0065ktedir. Tr006b00650064eki at , dağ sz0063kleri ve atmak eylemi Old turkic letter T1.png harfi sz0063k ii006ede /at/ veya /ta/ diye okunur, kalın n006c006c0065rle kullanılır. Şekli yk00730065006b006cik, uzaklık kavramlarını a0026#287;rıştırabilir. Tek başına dağ ya da at anlamına gelir. ta > tağ > dağ dn0026#351;m006e00650020uğradığı a&0023305;ktır. Kaldı ki Anadolu'da hl uzaklık, by006b006ck ya da abartı belirtmek ii006e taa deyişi yaygındır. Bunun yanında farklı zamanlarda şekli değişmiştir. Genelde bu şekillerin bir atın s0074006e0065 binmiş adam a0026#287;rışımı yaptığı da d&0023003300350031;n006c006d0065ktedir. Gk00620065y Ulu'0061 gr00650020ise "atmak" eyleminden tr0065006d00690026#351;tir. Bir "ok" ve "yay" dan oluşan damgalar, atılmayı simgeler. Buraya tıklayarak sz0020006bonusu savı inceleyebilirsiniz. Tr006b00650064eki en pekiştirme sıfatı Old turkic letter NG.png harfi /eng/ diye okunur. Şekli, tek kolunu a&0023305;lı olarak kaldırmış bir kişi olarak d&0023003300350031;n006c0064ğn0064006500200062y006b00200062ir şeyi gs00740065ren kişi a0026#287;rışımı yapmaktadır. Zt0065n bugn0020006400650020buna benzer olarak pekiştirme anlamı taşır ("en by006b0022002c "en yk00730065006b0022, vb.). ağımızda kullanımı [değiştir] İlk kez Orhun Yazıtlarında bulunmuş ve zm006c0065006e006diş olduğu iddia edilen bu alfabe, Tr006b006f006c006fji ile uğraşanlarca sayısal ortama aktarılmış ve yazıtipleri oluşturulmuştur. Tr006b006f006c006fg Mehmet Km0065006e tarafından da 'Tr006b00200042il Yazısı Yazım Kuralları' adıyla da kitaplaştırılmış ve araştırmacıların bilgisayar ortamında yararlanabilmesi amacıyla da ie0072iğine CD eklenmiştir. Bu aşamada var olan sorunlar ise tm002000740072koloji a006cışması yapanların batı kk0065006eli tez ile tm002000740072k dn0079006100730026#305; lehe006cerini temel alan tezler ortak olarak buluşamadığı konularda vardır. Okunması ve tarihlenme bii006dleri de bu tartışmalar kapsamındadır. Ayrıca bakınız [değiştir] * Irk Bitig * Orhun-Yenisey Yazıtları Commons-logo.svg Wikimedia Commons'ta: Gk0074rk Alfabesi ile ilgili o006blu ortam kategorisi bulunur. Vikikitap Vikikitapta bu konu hakkında daha fazla bilgi var: Kk0074rk0065000a004baynaka0020[değiştir] 1. ^ Tr006b002000440069li: Dn0079006100200044ili, Prof. Şk007200200048alk00200041006balın, s.1 2. ^ Wickman, Bo. 1988. "The history of Uralic linguistics." In The Uralic Languages: Description, History and Foreign Influences, edited by Denis Sinor. Leiden: Brill. Dış bağlantılar [değiştir] * http://www.omniglot.com/writing/orkhon.htm * Gk0074rke0020Araştırmaları * Gk0074rk abecesi yazıtipi Sağ tıkla, Farklı kaydet de. * Bilgitay Orhun Yazıcısı İnternet z006500720069006eden a006cışan ve herhangi bir Tr006b00650020belgeyi Orhun Alfabesine e0076iren bir yazılım. * Orkun (Gk0074rk) Abecesini ğrenme Kılavuzu "http://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%B6kt%C3%BCrk_Alfabesi" adresinden alındı. Sayfa kategorileri: Alfabeler | Gk0074rkler | Tr006b002000750079garlığı